1. Trình Bộ trưởng kế hoạch nghiên cứu, triển khai khoa học và công nghệ dài hạn, 5 năm, hàng năm về địa chất, khoáng sản; tổ chức thực hiện sau khi kế hoạch được phê duyệt.

2.  Nghiên cứu cơ bản về lịch sử phát sinh, phát triển vỏ Trái đất, cấu trúc địa chất, thành phần vật chất của các thành tạo địa chất nhằm xây dựng luận cứ khoa học cho việc điều tra cơ bản địa chất về tài nguyên khoáng sản và việc phòng ngừa tai biến địa chất và các tác hại về môi trường địa chất.

3. Tham gia nghiên cứu cơ sở khoa học phục vụ xây dựng chiến lược phát triển, chính sách, pháp luật về địa chất, khoáng sản; tham gia xây dựng chiến lược phát triển khoa học, công nghệ của Bộ.

4. Nghiên cứu ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học, công nghệ về địa chất, khoáng sản.

5. Tổ chức thực hiện hoặc tham gia thực hiện các chương trình, dự án, đề tài nghiên cứu khoa học, công nghệ về địa chất, khoáng sản với nước ngoài hoặc tổ chức quốc tế theo quy định của pháp luật.

6. Nghiên cứu cơ sở khoa học, tham gia xây dựng quy trình, quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật, quy chuẩn kỹ thuật, định mức kinh tế - kỹ thuật về điạ chất, khoáng sản.

7. Thực hiện các dịch vụ thăm dò, khai thác, chế biến về địa chất, khoáng sản theo quy định của pháp luật.

8. Tổ chức thực hiện các hoạt động thông tin khoa học, công nghệ về địa chất, khoáng sản theo quy định của pháp luật.

9. Thực hiện công tác đào tạo nâng cao nghiệp vụ, chuyên môn và đào tạo sau đại học về địa chất, khoáng sản theo quy định của pháp luật.

10. Tư vấn các hoạt động về địa chất, khoáng sản, liên doanh, liên kết với các tổ chức trong và ngoài nước trong việc khai thác, sản xuất, kinh doanh các sản phẩm nguyên liệu khoáng  theo quy định của pháp luật.

Viện có 250 cán bộ công nhân viên trong đó có 02 Phó Giáo sư, 24 Tiến sĩ, 36 Thạc sĩ, và hơn 100 kỹ sư địa chất.

Các phòng nghiên cứu:

- Phòng Cổ sinh và Địa tầng;

- Phòng Thạch luận - Trầm tích luận;

- Phòng Kiến tạo- Địa mạo;

- Phòng Khoáng sản kim loại;

- Phòng Khoáng sản không kim loại;

- Phòng Địa chất thuỷ văn - Địa chất công trình;

- Phòng Viễn thám – Toán địa chất;

- Phòng Địa hoá và Môi trường;

- Phòng Địa vật lý;

- Phòng Phân tích Khoáng thạch học;

- Phòng Khoáng vật - Địa chất đồng vị;

- Phòng Kinh tế địa chất – Nguyên liệu khoáng;

Các tổ chức sự nghiệp:

- Phân viện Nghiên cứu Địa chất và Khoáng sản phía Nam (Trụ sở tại thành phố Hồ Chí Minh);

- Trung tâm Karst và Di sản địa chất;

- Trung tâm Công nghệ Địa vật lý và  địa kỹ thuật;

- Trung tâm Công nghệ địa chất-khoáng sản;

- Trung tâm Dịch vụ nguyên liệu khoáng và Công nghệ môi trường.

Danh sách trang thiết bị